Żołądek to odcinek przewodu pokarmowego, w którym pokarm jest wstępnie trawiony, dezynfekowany a następnie przemieszczany do dwunastnicy. Składa się on z wpustu, dna, trzonu i odźwiernika. Nowotwór może rozwinąć się w każdej części żołądka.
W związku z poprawą jakości jedzenia, przechowywaniem pożywienia w odpowiednich warunkach oraz leczeniem Helicobacter pylori, bakterii zamieszkującej żołądek, od wielu lat obserwuje się stopniowe zmniejszanie liczby zachorowań na raka żołądka.
Czynnikami ryzyka zachorowania na raka żołądka są:
- dieta bogata w sól i konserwowane oraz wędzone pokarmy a uboga w owoce oraz warzywa,
- płeć męska,
- stan po wcześniejszej resekcji części żołądka,
- osoby palące tytoń oraz pracownicy przemysłu gumowego, górnicy, hutnicy,
- osoby z grupą krwi A,
- wieloletnie zakażenie Helicobacter pylori i związane z infekcją przewlekłe zapalenie żołądka
- zachorowania na nowotwory żołądka w rodzinie oraz rzadkie zespoły genetyczne: zespół Lyncha, Peutza-Jeghersa, Gardnera
Najczęstszy nowotwór złośliwy tego narządu to rak (gruczołowy). Pochodzi on z komórek błony śluzowej wyścielającej wnętrze żołądka i możliwe jest jego wykrycie w trakcie oglądania żołądka od środka czyli gastroskopii. Zabieg jest wykonywany przez lekarza i polega na wprowadzeniu przez usta do żołądka cienkiego, giętkiego przyrządu zwanego gastroskopem. Posiada on kamerę na końcu i przez to pozwala na szczegółowe oglądnięcie przełyku, żołądka i dwunastnicy. Jeśli to potrzebne, lekarz wykonujący badanie, pobiera wycinki do badania mikroskopowego. Pobieranie wycinków z żołądka nie sprawia pacjentowi bólu a każda zmiana uwidoczniona w trakcie gastroskopii jest wskazaniem do pobrania wycinków, czyli biopsji.
Gastroskopia wykonywana jest po miejscowym znieczuleniu tylnej ściany gardła. Takie postępowanie jest w zupełności wystarczające do przeprowadzenia badania. Na życzenie pacjenta gastroskopię można wykonać w sedacji, czyli po dożylnym podaniu leków uspokajających i przeciwbólowych, które w sposób znaczący poprawiają komfort badania. W rzadkich przypadkach konieczne jest wykonanie badania w znieczuleniu ogólnym.
Polska to kraj, gdzie wczesna, wyleczalna postać raka, wykrywana jest często przypadkowo. Najczęściej rozpoznaje się nowotwór, który od długiego czasu powoduje dokuczliwe objawy i często jest wtedy znacznie zaawansowany a nawet nieuleczalny.
Objawy raka żołądka są niecharakterystyczne i często są mylone z zapaleniem błony śluzowej żołądka czy chorobą wrzodową lub refluksową. Lekceważenie objawów wpływa na opóźnienie diagnozy i często uniemożliwia całkowite wyleczenie.
Do dyskretnych objawów zgłaszanych przez pacjentów z rakiem żołądka należą objawy dyspeptyczne (czyli bóle w nadbrzuszu, pełność w górnej części brzucha, odbijanie, nudności). W bardziej zaawansowanych postaciach chorzy zgłaszają utratę apetytu, chudnięcie, odbijanie zgniłą treścią, wymioty, trudności w połykaniu pokarmów czy smoliste stolce będące objawem krwawienia do przewodu pokarmowego.
Objawy zwykle trwają wiele miesięcy i są często ignorowane przez chorych.
W bardziej zaawansowanej chorobie obecny jest guz w nadbrzuszu, badalny przez powłoki, występuje wyniszczenie, zbiera się płyn w brzuchu i klatce piersiowej.
Występowanie któregokolwiek z objawów wymaga konsultacji lekarskiej, a pierwszym krokiem w wyjaśnieniu przyczyny dolegliwości powinno być zebranie wywiadu i zbadanie pacjenta. Lekarz Rodzinny może wydać skierowanie na gastroskopię w ramach NFZ.
Rozpoznanie
Lekarz w zależności od wskazań może zlecić wykonanie takich badań, jak:
- Gastroskopia – najlepsze badanie do oceny żołądka
- USG jamy brzusznej – umożliwia wykrycie ewentualnych przerzutów w wątrobie i okolicznych węzłach chłonnych. Badanie nie służy do oceny żołądka.
Szczególnym rodzajem badania ultrasonograficznego jest EUS (endosonografia)- połączenie gastroskopii z USG od wnętrza żołądka, dzięki czemu możliwa jest bardzo precyzyjna ocena.
- Tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (NMR), pozytonowa tomografia emisyjna (PET) – pozwalają na dokładniejszą niż ultrasonografia ocenę zaawansowania choroby i ułatwiają prawidłowo zaplanować leczenie.
- Badania laboratoryjne (morfologia, biochemia, markery nowotworowe ) – nie mają znaczenia w rozpoznawaniu raka żołądka, nie są specyficzne dla raka żołądka ale mają znaczenie pomocnicze podczas leczenia.
Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie badanie mikroskopowego materiału pobranego w czasie gastroskopii.
Jeśli nie ma możliwości uzyskania rozpoznania choroby za pomocą gastroskopii czasem trzeba pobrać wycinek przez skórę brzucha lub podczas laparoskopii albo laparotomii.
W uzasadnionych przypadkach leczenie operacyjne poprzedza chemioterapia, której intencją jest zmniejszenie wielkości guza i zniszczenie niewidocznych w badaniach obrazowych przerzutów.
Jedyną skuteczną metodą leczenia raka żołądka jest leczenie chirurgiczne. W trakcie zabiegu operacyjnego chirurg usuwa zmieniony nowotworowo żołądek lub jego część wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Najczęściej konieczne jest usunięcie całego żołądka. Brakujący fragment przewodu pokarmowego odtwarza się łącząc przełyk z jelitem cienkim.
W raku żołądka wyróżnia się 4 stopnie zaawansowania. Stopień I charakteryzuje najlepsze rokowanie, a IV, który związany jest z obecnością odległych przerzutów, rokowanie najgorsze. Im bardziej rozległy proces nowotworowy, tym wyższy stopień zaawansowania choroby.
Ocena stopnia zaawansowania jest ważna pod kątem leczenia operacyjnego, które jako jedyne daje możliwość wyleczenia, pod warunkiem wykonania całkowitego wycięcia nowotworu (operacja radykalna). W stadium nieoperacyjnym znaczne zaawansowanie choroby powoduje, że przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego mającego na celu wyleczenie nie jest możliwe. Stosowane są wtedy operacje mające na celu umożliwienie odżywiania lub chemioterapia paliatywna.
Po usunięciu całego żołądka nadal można spożywać domowe posiłki ale muszą one być niewielkiej objętości i zjadane co najmniej 6 razy na dobę.
Konieczne jest przyjmowanie witaminy B12 domięśniowo, gdyż bez żołądka ta witamina nie wchłania się z pokarmu.
Zapobieganie
W celu zapobiegania zachorowania na ten nowotwór warto porzucić złe nawyki żywieniowe (zalecane spożycie dużych ilości warzyw i owoców, zaprzestanie palenia i leczenie otyłości).
Działaniem profilaktycznym jest również leczenie infekcji Helicobacter pylori przy użyciu antybiotyków i leków zmniejszających kwasowość soku żołądkowego.
W przypadku uporczywych objawów dyspeptycznych, nawet dyskretnych, należy wykonać badanie gastroskopowe.
Lek. med. Damian Kołodziej
