Zdjęcie: Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SPZOZ w Tarnowie
Choroby nowotworowe wywołują uczucie lęku i bezradności wobec cierpienia i postępującej destrukcji. Przewlekle choroby o niepewnym rokowaniu stanowią poważne wyzwanie pod względem fizycznym, emocjonalnym, rodzinnym, społecznym, duchowym i materialnym. Zmienność i nasilenie stanów emocjonalnych wynikających z przeżyć związanych z niepewnością dalszego losu oznacza dla chorych i osób bliskich ekstremalne obciążenie psychiczne. Długi czas trwania choroby, trudne leczenie, okresy remisji i zaostrzenia choroby oraz ciągła niepewność dalszego losu powodują uczucie silnego dystresu (silny i przewlekły stres psychologiczny). Emocje związane z dystresem mogą przybierać na intensywności od strachu przed nową sytuacją do paraliżujących stanów depresji, paniki, izolacji społecznej i kryzysu duchowego. Wskazaniem do interwencji psychoonkologicznej są:
- poczucie przytłoczenia wywołujące panikę,
- poczucie ogólnego lęku,
- odczuwanie dużego smutku,
- wysoki poziom irytacji i złości,
- poczucie niemożności poradzenia sobie z objawami ubocznymi leczenia,
- zaburzenie procesów myślenia,
- odczuwanie beznadziei, zastanawianie się na sensem życia.
Jednym z najważniejszych czynników radzenia sobie ze stresem stanowi przekonanie o własnej skuteczności i wartości. Im wyższe jest ich poczucie tym pacjent silniej angażuje się w podjęte działania zaradcze. Poczucie „wpływu na chorobę” obniża napięcie emocjonalne pacjenta, zmniejsza stres zwiększa gotowość do podejmowania działań mających na celu poprawę sytuacji. Rozmowa edukacyjna (mechanizm oddziaływania psychologicznego i medycznego) w celu wykreowania u pacjenta pozytywnego a przynajmniej neutralnego spojrzenia na swoją sytuację zdrowotną i wynikające z niej następstwa, tj:
- przekazanie rzetelnej wiedzy na temat choroby, jej zaawansowania, planu leczenia, taktyki postępowania,
- mobilizowanie do aktywnego udziału w leczeniu,
- wzmocnienie przekonania o konieczności leczenia,
- kierowanie chorych do grup wsparcia,
- budowanie i wzmacnianie poczucia realnego wpływu chorych na proces leczenia i otaczającą rzeczywistość
W cięższych przypadkach, nie poddających się działaniom psychoonkologii konieczna może być interwencja psychiatry z włączeniem leków uspokajających i antydepresyjnych.
Lek. med. Maria Srebro-Stańczyk
